Cảm giác sợ hãi sẽ khiến nhà đầu tư nghi ngờ, lưỡng lự, nôn nóng và đưa ra quyết định vội vàng, sai lầm. Đây chính là hiệu ứng FUD mà nhiều ông lớn trong ngành “tung hỏa mù” cho thị trường nhằm thực hiện mục đích riêng. Vậy FUD là gì? Biểu hiện và cách vượt qua như thế nào? Mời bạn cùng VNSC tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
FUD là gì? FUD trong coin là gì?
FUD là viết tắt của Fear, Uncertainty and Doubt, đây là một hiệu ứng tâm lý của nhà đầu tư tài chính, tạo cảm giác sợ hãi, không chắc chắn và nghi ngờ. Vì ảnh hưởng của tâm lý này mà nhà đầu tư có thể đưa ra những quyết định chóng vánh, không sáng suốt, dẫn tới thua lỗ.
Chiến thuật FUD chủ yếu do các công ty lớn hay những người có tầm ảnh hưởng trên thị trường như chủ tịch tập đoàn lớn, công ty đầu tư nổi tiếng, quỹ đầu tư nổi tiếng,… tạo ra bằng cách lan truyền các tin giả, thông tin sai lệch làm rối loạn và thao túng tâm lý nhà đầu tư trên thị trường. Việc này thường nhằm mục đích khiến nhà đầu bán tháo để họ mua vào với giá thấp, sau đó bán lại với giá cao hơn.
Không chỉ trong chứng khoán, FUD còn xuất hiện trong marketing, crypto và chính trị. Chẳng hạn, FUD trong coin xuất hiện khi tin tức giả tiêu cực về một đồng coin xuất hiện khiến giá sụt giảm nhanh chóng, nhà đầu tư nắm giữ đồng coin đó bị thua lỗ.
Biểu hiện khi rơi vào hiệu ứng FUD
Trong chứng khoán, khi một nhà đầu tư bị FUD sẽ có những biểu hiện tinh thần như sau:
- Lo lắng, nghi ngờ các quyết định đầu tư trong quá khứ: Trước những thông tin giả trên thị trường, họ lo lắng về các lệnh đầu tư đã thực hiện trong quá khứ như mua vào giá cao, mua phải cổ phiếu không tốt vì thấy giá đang giảm, lo sợ bị lỗ… Từ đó, họ dễ đưa ra quyết định bán tháo để cắt lỗ.
- Nôn nóng: Khi sự lo lắng tăng cao, nhiều nhà đầu tư không còn giữ được cái đầu lạnh và không thể bình tĩnh để đánh giá thị trường, dẫn tới những quyết định chóng vánh, sai lầm. Chẳng hạn có thông tin một ông lớn nào đó sắp bán số lượng lớn cổ phiếu A, những người đang nắm giữ cổ phiếu A sẽ muốn bán nhanh trước khi giá giảm sâu.
- Thực hiện sai kế hoạch: Khi nôn nóng và sợ hãi, nhà đầu tư dễ đưa ra quyết định không theo đúng mục tiêu và kế hoạch đặt ra. Chẳng hạn, nhà đầu tư bán trước thời điểm cắt lỗ dự kiến do lo sợ giá sẽ giảm sâu hơn hay mua vào mã chứng khoán không có trong dự định ban đầu vì có thông tin sẽ tăng giá.
- Không xác thực lại thông tin: Hiệu ứng FUD thường xảy ra trong số đông, trong các hội nhóm đầu tư. Do đó, thông tin sai lệch được lan truyền trong nhóm mang tính “nội bộ”, mọi người tiếp nhận một cách thụ động và không kiểm tra lại tính chính xác.
Ai là người gây ra hiệu ứng FUD?
“Cha đẻ” của khái niệm FUD là một kỹ sư máy tính tên là Gene Amdahl, ông dùng FUD để miêu tả cách người chủ cũ tung tin đồn thất thiệt nhằm hạ bệ công ty mới của ông. Theo thời gian, FUD dần phổ biến trong lĩnh vực tài chính, kinh doanh, chỉ những cá nhân, doanh nghiệp sử dụng thông tin sai sự thật để đánh bại đối thủ.
Sử dụng FUD để lừa đảo như thế nào?
Thông thường, các cá nhân, doanh nghiệp tạo ra FUD như sau:
Đầu tiên, họ xây dựng các đội nhóm đầu tư có thành viên là người có sức ảnh hưởng như cổ đông lớn của công ty, nhà đầu tư chuyên nghiệp, chuyên gia tài chính nổi tiếng hoặc người quen của những người này. Từ đó, tạo niềm tin cho các thành viên khác bằng việc tung ra thông tin nội bộ có giá trị.
Sau khi đã tạo được niềm tin, họ sẽ tạo ra và lan truyền thông tin giả trong các hội nhóm. Khi muốn đẩy ra lên cao, các tin đồn tốt như dự báo lợi nhuận tăng, sắp có dự án hợp tác đầu tư lớn, quỹ đầu tư lớn sắp mua vào sẽ được tung ra. Ngược lại, nếu muốn ép giá xuống thấp, các thông tin tiêu cực sẽ được tung ra như chủ tịch bị điều tra, thành viên HĐQT sắp bán tháo cổ phiếu,…
Trong quá trình này, Shill có thể được thực hiện. Có thể hiểu đơn giản Shill (hay Shill coin) là việc doanh nghiệp thuê KOL/KOC có tiếng nhằm PR cho một đồng coin cụ thể, nhằm thu hút sự chú ý của người dùng tới đồng coin đó.
Nhà đầu tư tham gia những hội nhóm này thường sẽ tiếp nhận thông tin thụ động, tin tưởng ngay lập tức và không xác minh lại. Tin đồn được lan truyền rộng rãi trên thị trường, nhà đầu tư sẽ vô tình rơi vào bẫy, đặt lệnh theo hướng mà những “người chèo lái” mong muốn và chịu thiệt hại, thua lỗ.
Ví dụ thực tế về FUD
Có nhiều ví dụ về FUD xảy ra thực tế trên thế giới và cả Việt Nam. Đây thường là những thương vụ lớn, gây thiệt hại nặng nề cho nhà đầu tư. Để hiểu rõ hơn FUD là gì, bạn có thể tham khảo 2 ví dụ sau:
Elon Musk và giá đồng Bitcoin
Vào tháng 5/2022, giám đốc điều hành của Tesla là Elon Musk tuyên bố không chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin. Kết quả, giá Bitcoin giảm 5% ngay lập tức, sau đó tiếp tục giảm 13%, đánh bay hơn 360 tỷ USD giá trị vốn hóa của đồng tiền này. Đáng chú ý, trước đó Elon Musk đã hết lời ca ngợi đồng tiền này khiến nhiều nhà đầu tư mua vào nên việc đồng Bitcoin rớt giá gây thiệt hại lớn cho những người này.
FLC thao túng thị trường chứng khoán tại Việt Nam
Ông Trịnh Văn Quyết - Chủ tịch FLC đã chỉ đạo Bà Trịnh Thị Minh Huế sử dụng 26 CMND của người thân để mở 450 tài khoản tại 41 công ty chứng khoán với mục đích thao túng thị trường. Những tài khoản này sau đó được sử dụng để thực hiện liên tiếp các lệnh giao dịch với giá trị lớn, các lệnh giao dịch chéo nhau, đặt lệnh xong lại hủy vào các thời điểm đóng/mở cửa… nhằm đẩy giá cổ phiếu lên cao.
Các mã chứng khoán mà Ông Quyết cùng đồng bọn thao túng giá gồm FLC, ROS, ART, HAI, AMD và GAB. Số tiền lợi nhuận bất chính mà nhóm này thu được lên tới 1000 tỷ đồng. Ông Trịnh Văn Quyết đã bị bắt tạm giam để điều tra về tội thao túng thị trường chứng khoán ngày 29/3/2022.
Cách vượt qua hiệu ứng FUD
Khi rơi vào hiệu ứng FUD, nhà đầu tư cần bình tĩnh và nắm rõ một số nguyên tắc dưới đây để vượt qua hiệu ứng này.
Hiểu rõ về thị trường
Bạn cần hiểu rõ về thị trường để không bị các thông tin sai lệch dẫn dắt. Tuy nhiên, đây là điều khó khăn vì ngay cả những nhà đầu tư chuyên nghiệp, giàu kinh nghiệm cũng không thể khẳng định họ hiểu rõ 100% thị trường.
Tuy nhiên, bạn cần hiểu rằng mỗi thị trường hay lĩnh vực đều có những đặc điểm và đặc thù riêng. Bạn nên tìm hiểu về những yếu tố này để có thêm tư liệu phân tích thị trường thực tế. Đồng thời, bạn cũng nên rèn luyện sự bình tĩnh trước các biến động của thị trường, không đặt lệnh ngay mà hãy chờ đợi tín hiệu rõ ràng hơn hoặc có nhiều thời gian phân tích để đưa ra quyết định sáng suốt nhất.
Xác định phong cách đầu tư
Dù là nhà đầu tư mới, bạn cũng nên tìm kiếm và theo đuổi phong cách đầu tư của riêng mình. Chẳng hạn như đầu tư lướt sóng hoặc dài hạn, đầu tư để nhận cổ tức hay đầu tư ăn chênh lệch trên thị trường chứng khoán… Việc xác định phong cách đầu tư giúp bạn lập kế hoạch cụ thể, tránh bị lôi kéo bởi thông tin sai lệch.
Kiên định với mục tiêu
Khi đã xác định được phóng cách đầu tư, bạn sẽ xây dựng được kế hoạch đầu tư tổng thể. Lúc này, việc bạn cần làm là theo đuổi kế hoạch này đến cùng, không bị xao lãng bởi các yếu tố khác như biến động giá, thông tin giả… Từ đó, bạn có thể hạn chế được sự ảnh hưởng của hiệu ứng FUD. Một số mã chứng khoán không mang lại hiệu quả trong ngắn hạn nhưng trong dài hạn sẽ giúp bạn thu về lợi nhuận tốt.
Quản lý vốn hợp lý
Quản lý vốn hợp lý nghĩa là không để tất cả trứng vào cùng một giỏ, nên đầu tư khoảng 3-5 mã cổ phiếu thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau. Khi đó, biến động xảy ra với một mã cổ phiếu là không đáng kể, bạn sẽ không bị FUD.
Ngược lại, phần lớn những nhà đầu tư tập trung quá nhiều vốn vào một hay một số mã cổ phiếu sẽ dễ bị ảnh hưởng bởi FUD khi có biến động xảy ra. Tâm lý lo lắng, sợ thua lỗ, sợ mất trắng sẽ khiến họ đưa ra quyết định vội vã, sai lầm.
Cắt lỗ đúng lúc
Đây là nguyên tắc đầu tư quan trọng mà bất kỳ nhà đầu tư nào cũng cần nắm rõ và thực hiện để hạn chế thua lỗ. Theo đó, các chuyên gia khuyến khích nhà đầu tư đặt lệnh cắt lỗ cùng với lệnh giao dịch ngay từ đầu. Việc này giúp bạn bán kịp thời, khống chế khoản lỗ ở mức độ chấp nhận được, không chạy theo số đông với tâm lý “đợi tăng trở lại” để chịu lỗ nhiều hơn.
Một số câu hỏi khác liên quan đến FUD
Dưới đây là giải đáp chi tiết một số vấn đề liên quan đến FUD được nhiều nhà đầu tư quan tâm.
Tất cả thông tin FUD để là tin giả phải không?
Không phải tất cả thông tin lan truyền đều là tin giả, một số thông tin liên quan đến thiên tai, suy thoái, dịch bệnh,… có thể là tin thật. Vì vậy, nhà đầu tư cần trau dồi kỹ năng phân tích và sàng lọc thông tin chính xác.
FUD có chiến thuật để khắc chế không?
Có, chính là đầu tư dài hạn. Khi bạn quyết định nắm giữ cổ phiếu nào đó trong thời gian dài, bạn sẽ không bị thao túng bởi biến động trong thời gian đầu tư. Khi đó, các biến động xảy ra không ảnh hưởng đến kế hoạch đầu tư của bạn, bạn sẽ thoát khỏi FUD.
FUD và FOMO có liên quan đến nhau không?
Có. FUD và FOMO đều là chiến thuật tâm lý tác động và đám đông, lan rộng trong đám đông nhằm mang đến lợi nhuận cho một nhóm nào đó. Tuy nhiên, hướng tác động của FUD và FOMO khác nhau.
FOMO hướng tới những thông tin tích cực nhằm nâng giá cổ phiếu lên cao, chủ mưu sẽ thu lợi nhuận bằng cách bán ra số lượng lớn. Ngược lại, FUD chủ yếu là thông tin tiêu cực, sai sự thật nhằm đẩy giá cổ phiếu xuống thấp, chủ mưu sẽ thu lợi bằng cách mua vào với giá rẻ hoặc ngăn không cho nhà đầu tư mua cổ phiếu của đối thủ mà mua của mình.
Trên đây là những thông tin giải thích về FUD là gì, biểu hiện, cách hoạt động và giải pháp vượt qua hiệu ứng FUD. VNSC mong rằng những thông tin này có thể giúp nhà đầu tư hiểu rõ về FUD và nắm rõ cách vượt qua hiệu ứng tâm lý này.
